Giải thưởng văn học Dayton vì hòa bình 2021 đã vinh danh tác phẩm The Mountains Sing (Những ngọn núi ngân vang) của Nguyễn Phan Quế Mai. Cô là tác giả, dịch giả, nhà văn được Forbes Việt Nam vinh danh trong Danh sách 20 phụ nữ truyền cảm hứng công bố tháng 4.2021.
The Mountains Sing của Quế Mai đã được vinh danh giải nhì ở hạng mục tác phẩm hư cấu. Đây là tác phẩm đầu tiên cô viết bằng tiếng Anh và cũng là tác phẩm đầu tay ở thể loại tiểu thuyết trong sự nghiệp sáng tác của Quế Mai.
Giải thưởng Dayton được thành lập năm 1995, lấy cảm hứng từ Hiệp định Hòa bình Dayton năm 1995 sau khi kết thúc chiến tranh ở Bosnia. Từ năm 2006, Dayton trở thành giải thưởng văn học thường niên của Hoa Kỳ, trao cho các tác phẩm hư cấu và phi hư cấu giúp người đọc hiểu rõ về các dân tộc và các nền văn hóa.
Trả lời phỏng vấn của Forbes Việt Nam từ Kyrgyzstan, Nguyễn Phan Quế Mai cho biết “giải thưởng là một vinh dự lớn với tôi bởi đó là giải thưởng ghi nhận sức mạnh của văn học trong việc thúc đẩy hòa bình”.
Cắt nghĩa thông điệp hòa bình trong tác phẩm, cô cho biết, The Mountains Sing được đặt trong bối cảnh giữa chiến tranh và xung đột, nhấn mạnh hậu quả của chiến tranh xuyên qua nhiều thế hệ, với mỗi con người, gia đình của họ và với thiên nhiên, kêu gọi con người yêu thương nhau nhiều hơn, thấu hiểu nhau hơn để cùng nhau vun đắp hòa bình.
Cô cho biết mong muốn đưa Việt Nam ra thế giới qua một góc nhìn khác thay vì độc giả quốc tế thường biết đến Việt Nam qua hình ảnh chiến tranh. “Tôi muốn khắc họa Việt Nam như một nền văn hóa lâu đời, giàu bản sắc, với những mối quan hệ gia đình, xã hội phức tạp, ở đó phụ nữ không chỉ là trụ cột gia đình mà còn là những người hàn gắn xung khắc, xoa dịu những vết thương, lan tỏa yêu thương và lòng vị tha,” cô nói với Forbes Việt Nam.
Tiểu thuyết The Mountains Sing cũng là tác phẩm được thai nghén từ các công trình nghiên cứu của Quế Mai về viết để bảo tồn tính Việt trong tác phẩm tiếng Anh.
Trong dòng văn học hư cấu viết bằng tiếng Anh, đã có rất nhiều tác phẩm viết về Việt Nam nhưng hầu hết các tác phẩm đặt người Mỹ làm trung tâm, những phụ nữ Việt Nam nếu xuất hiện cũng ở vai trò thụ động. Cô nói: “Tôi muốn đặt người Việt trong nước làm trung tâm và người kể chuyện là hai phụ nữ mạnh mẽ và cá tính thông qua hai nhân vật bà Diệu Lan và cháu ngoại là cô bé Hương”.
Quế Mai là tác giả, dịch giả của 18 cuốn sách thuộc dòng thơ, hư cấu và phi hư cấu. Các tác phẩm viết bằng tiếng Việt của cô từng nhận được nhiều giải thưởng trong nước. Cô cũng là tác giả quốc tịch Việt Nam đầu tiên được vinh danh với nhiều giải thưởng cho các tác phẩm văn chương cả tiếng Việt và tiếng Anh.
Tiểu thuyết đầu tay The Mountains Sing của Quế Mai sau khi xuất bản lần đầu ở Hoa Kỳ tháng 3.2020, đã có mặt ở nhiều nước nói tiếng Anh như Mỹ, Canada, Anh, Ireland, Singapore, Australia, New Zealand, Ấn Độ… qua hai nhà xuất bản Algonquin Books (New York) và Oneworld Publications (London). Tác phẩm cũng đã được xuất bản với hơn mười thứ tiếng như Hà Lan, Ý, Thụy Điển, Tây Ban Nha, Đức, Thổ Nhĩ Kỳ, Romania, Pháp…
The Mountains Sing từng nhận được nhiều giải thưởng quốc tế khác như BookBrowse 2020 dành cho tiểu thuyết đầu tay xuất sắc nhất; Lannan Literary Award Fellowship 2020 vì “đóng góp cho hòa bình và hòa giải”; Blogger’s Book Prize 2021; Sách quốc tế năm 2021 (ở hai hạng mục Đa văn hóa và Văn học hư cấu); PEN Oakland/Josephine Miles Literary Award 2021.
Quế Mai cũng là người năng nổ giới thiệu văn học Việt Nam ra thế giới. Cô đã dịch và xuất bản nhiều tác phẩm văn học Việt Nam và Mỹ cũng như làm cầu nối cho các dự án dịch văn học và các hội nghị văn học về Việt Nam trong và ngoài nước.
